بطور كلي، سلكتيويته (Selectivity) يا هماهنگي حفاظتي (Protection Coordination) بدين معنا است كه تجهيزات حفاظتي شبكه به گونه‌اي عمل كنند كه در صورت وقوع خطا، تداوم برقرساني به بارها در بهينه ترين حالت ممكن باشد.

به طور مشخص، در يك شبكه شعاعي سلكتيويته يعني تنظيم كليدهاي پشت سر هم، به گونه‌اي كه در صورت وقوع خطا بر روي هر فيدر، تنها، فيدري كه خطا بر روي آن اتفاق افتاده قطع شود، به عبارت ديگر در صورت وقوع خطا بر روي هر فيدر، اولين كليد بالادست آن فيدر سريعتر از ساير كليدها عمل كند.
دو كليد CB1 و CB2 در يك جريان مشخص I سلكتيويته دارند، در صورتيكه حداكثر زمان عملكرد كليد CB2 در جريان I كمتر از حداقل زمان عملكرد كليد CB1 در آن جريان باشد.

برای مطالعه مقاله نحوه سایزینگ باسبار کلیک کنید.

سلكتيويته دو كليد سلكتيويته كامل ( Total Selectivity ) گفته مي‌شود، در صورتيكه در تمام اضافه جريان‌هاي پايين دست CB2 ( حداكثر اتصال كوتاه روي كليد CB2 )، بين دو كليد سلكتيويته وجود داشته باشد. در غير اينصورت سلكتيويته دو كليد سلكتيويته ناكامل ( Partial Selectivity ) گفته مي‌شود.

سلكتيويته در ناحيه اضافه بار:
با تنظيم جريان حرارتي واحد قطع ( Ir )، مي‌توانيم مشخصه اضافه بار دو كليد پشت هم را به گونه‌اي تنظيم كنيم كه منحني ماكزيمم زمان عملكرد كليد پايين دست (Triping Curve ) پايينتر از منحني مينيمم زمان عملكرد كليد بالادست ( Non Triping Curve ) قرار گيرد ( به بيان ديگر منحني مشخصه زمان- جريان كليدها، يكديگر را قطع نكنند).

به ايجاد هماهنگي بين كليدها با تنظيم جرياني، اصطلاحاً سلكتيويته جرياني گفته مي شود. در حفاظت اضافه بار معمولاً با تنظيم جرياني امكان هماهنگي حفاظتي بين كليدها وجود دارد.
در برخي رله‌هاي الكترونيكي كه معمولاً بر روي كليدهاي با آمپراژ بالا نصب مي‌شود، امكان تغيير زمان عملكرد منحني اضافه بار ( tr ) نيز وجود دارد كه امكان ايجاد هماهنگي در بخش اضافه بار را بهبود مي بخشد.

هر چند اطلاعات دقيق در رابطه با هماهنگي كليدهاي هر سازنده را مي‌بايست از مشخصات فني كليدهاي آن شركت استخراج كرد، اما معمولاً در صورتيكه تنظيم جريان حرارتي كليد بالادست بيش از 1.6 برابر تنظيم جريان حرارتي كليد پايين دست باشد ( I_r1/I_r2 >1.6 )، در ناحيه اضافه بار، هماهنگي بين كليدها برآورده مي‌شود.

برای مطالعه تمام مقالات ما کلیک کنید.

سلكتيويته در ناحيه اتصال كوتاه:
در حفاظت اتصال كوتاه آني، در صورتيكه واحد قطع جرياني بالاتر از جريان عملكرد آني‌اش را تشخيص دهد، به صورت آني فرمان قطع مي‌دهد، و فرمان قطع از طريق مكانيزم قطع باعث باز شدن كنتاكت‌ها و در نهايت قطع جريان مي‌شود، بنابراين در جريان‌هاي بيش از جريان آني كليد، زمان قطع جريان، به سرعت عمل و تكنولوژي كليد بستگي دارد و در انواع تكنولوژي‌ها در كليدهاي محدود كننده اين زمان كمتر از 5 ميلي ثانيه و در كليدهاي معمولي بين 20 تا 50 ميلي ثانيه مي‌باشد.
از اين رو تنظيمات جريان آني رله كليدها، سلكتيويته بين كليدها را تا اتصال كوتاه‌هاي كوچكتر از تنظيم جريان آني كليد بالادست تضمين مي‌كند، آن هم به اين شرط كه تنظيم جرياني كليدها به گونه‌اي باشد كه منحني زمان- جريان كليدها در جريان آني، يكديگر را قطع نكنند يا به بيان ديگر مينيمم جريان آني كليد بالادست از ماكزيمم جريان آني كليد پايين دست بيشتر باشد، كه معمولاً در صورتيكه جريان آني كليد بالادست 1.5 برابر تنظيم آني كليد پايين دست باشد اين شرط برقرار مي‌شود.
براي مثال در شكل زير براي جريان‌هاي اتصال كوتاه كوچكتر از تنظيم آني كليد CB1 ( Ii1 )، بين دو كليد CB1 و CB2 سلكتيويته وجود دارد.

برای مطالعه مقاله طرح رایج تابلوی برق در ایران کلیک کنید.

براي اتصال كوتاه هاي بزرگتر از تنظيم آني كليد بالادست، سلكتيويته بين دو كليد به تنظيمات رله كليد ارتباطي ندارد و تنها به تكنولوژي و سرعت كليدها بستگي دارد و تنها با توجه به مشخصات فني سازنده كليد مي‌توان نسبت به سلكتيويته دو كليد اظهار نظر كرد. از آنجا كه تفاوت زمان عملكرد كليدها در قطع آني بسيار كم و در حدود چند ميلي ثانيه است، منحني زمان- جريان كليد براي نشان دادن سلكتيويته در قطع آني بين كليدها دقت كافي را ندارد، از اين رو براي بررسي سلكتيويته بين كليدها در قطع آني كليد از منحني انرژي قطع كليد ( Let Through Energy=I2t ) بر حسب مقدار مؤثر جريان استفاده مي‌شود.

شرکت صنایع برق و کنترل مأوا (سهامی خاص)

كارخانه‌هاي سازنده با انجام تست بر روي كليد، به ازاي هر جريان اتصال كوتاه، انرژي‌اي كه كليد در آن قطع مي‌شود را برداشت كرده و در نهايت تحت عنوان منحني انرژي عبوري كليد ( Let Through Energy Curve ) ارائه مي‌دهند.
براي مثال منحني انرژي- جريان ( Let Through Energy Curve ) يك كليد 250 آمپري (كليد NS250 گروه اشنايدر) محدود كننده جريان با تنظيم آني Ii=2500A در جريان‌هاي بالاتر از تنظيم آني كليد در شكل روبرو نشان داده شده است، در اين منحني محور افقي مقدار مؤثر جريان اتصال كوتاه ( Ip )، محور عمودي انرژي قطع كليد ( Let Through Energy ) هستند و زمان عملكرد كليد و جريان محدود شده فيدر در صورت وجود كليد، نيز بر روي منحني داده شده است.
همانطوريكه در اين شكل ديده مي‌شود به ازاي جريان‌هاي كوچكتر از تنظيم آني كليد ( نقطه A ) انرژي قطع و زمان قطع جريان زياد است. در جريان 4000 ( نقطه B ) زمان عملكرد 20 ميلي ثانيه است. اگر جريان اتصال كوتاه 5000 آمپر ( نقطه C ) باشد، كليد در 20 ميلي ثانيه جريان را قطع مي‌كند. اگر جريان اتصال كوتاه 7500 آمپر باشد كليد در 10 ميلي ثانيه و به همين ترتيب اگر جريان اتصال كوتاه 100000 آمپر باشد كليد در 2.5 ميلي ثانيه جريان را قطع مي‌كند.

با در اختيار داشتن منحني جريان- انرژي كليدهاي مختلف بر روي يك نمودار، مي‌توانيم سلكتيويته كليدها در قطع آني را بررسي كنيم. به عنوان مثال منحني كليدهاي 100، 250 و 630 آمپري مدل NS گروه اشنايدر با رله‌هاي مختلف، بر روي يك نمودار، در شكل زير نشان داده شده است. همانطوريكه در اين شكل ديده مي‌شود كليد NS100 و NS250 با هم سلكتيويته دارند چرا كه ماكزيمم زمان عملكرد كليد NS100 از مينيمم زمان عملكرد كليد NS250 كوچكتر است ( مثلاً در جريان 30 كيلوآمپري ماكزيمم زمان عملكرد كليد NS100، 2.5 ميلي ثانيه و مينيمم زمان عملكرد كلي NS250، 3.75 ميلي ثانيه است. )

برای مطالعه مقاله جداول کاربردی کلیک کنید.

به همين ترتيب كليد NS250 و NS630 با هم سلكتيويته دارند.
همانطوريكه در اين شكل ديده مي‌شود زمان عملكرد كليدها در جرياني بالاتر از تنظيم آني كليد، به نوع واحد قطع كليد و تنظيمات واحد قطع ارتباطي ندارد.

با تشکر از صرف وقت و مطالعه مقالات ما.

شرکت صنایع برق و کنترل مأوا (سهامی خاص)